Deze post verscheen eerder op dieponderzoek.nl.

Feminisme is in, ook – of zeker – onder meisjes. Dat vindt zijn weerslag in de media die meisjes gebruiken, waaronder tijdschriften. Communicatiewetenschappers Marieke Boschma en Serena Daalmans voerden een thematische analyse uit van Fashionchick, Cosmogirl en Girlz [vrije toegang], om te analyseren welke boodschappen deze bladen bevatten over vrouw zijn.

In de bladen worden verschillende onderwerpen besproken, zoals vriendschap, geld, familie, mode, make-up, school, seks, roddel en zelfbewustzijn. Boschma en Daalmans zagen vijf thema’s terugkeren.

1. Het lichaam
De titels leggen grote nadruk op het lichaam. Het gaat daarbij ofwel over de vorm van het lichaam, ofwel over het vrouwelijk uiterlijk. Soms maakt het niet uit wat voor lichaam je hebt (groot, klein, etc). Aan de andere kant bevatten de bladen ideaalbeelden van het perfecte lichaam, waarvan je dan tegelijkertijd weer moet accepteren dat niemand het heeft. Dat sluit dan weer niet uit dat lichaamsverbetering mogelijk is, bijvoorbeeld met een gezonde levensstijl en gezond eten. Dit zijn dus conflicterende boodschappen, van zowel schaamte als acceptatie.

Vrouwelijkheid is een balans van elegantie, sexy en meisjesachtig met ‘edgier’ elementen. Alles dat ‘te’ is, is daarbij niet goed. Er worden make-uptips aangeboden en er is advies over tanden, adem, haar en huid. Kleding wordt gebracht als een manier om vrouwelijkheid te benadrukken, waarbij je altijd jezelf moet zijn én de mode moet volgen. Vrouwelijke schoonheid wordt direct verbonden met geluk:

“When someone is pretty, they are represented as happy. Which might lead to the assessment that the body is seen as a mirror to the soul: The more good things one does to the body (i.e., dressing well, exercising), the happier they will be” (p. 31).

2. Seks
Er is veel aandacht voor de lichamelijkheid van seks: wat is normaal en hoe moet het? Dat gaat bijvoorbeeld over masturberen, porno, orgasmes en relaties. Steeds wordt benadrukt dat het belangrijk is om te communiceren. Daarnaast hebben de bladen een tolerante houding ten aanzien van alle seksuele gedragingen. Dat betekent ook dat niet-heteroseksuele seksualiteiten worden besproken, terwijl tegelijkertijd heteroseksualiteit de norm blijft. Die norm wordt zichtbaar in dat romantische partners steevast mannen zijn.

Soa’s en zwangerschappen dienen vermeden te worden en de verantwoordelijkheid daarvan wordt bij beide partners gelegd. Ook gevoelens komen ter sprake: je vies voelen na/over seks, spanningsgevoelens (onzekerheid) en gevoelens gerelateerd aan de daad zoals liefde, plezier en sexiness. Seks gaat over intiem zijn samen en gevoelens delen.

Seksueel geweld wordt eveneens besproken. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij de daders, al was er één blad waarin overwogen werd of het meisje niet ook iets had veroorzaakt. De oplossing die de bladen bieden is: praat met iemand met autoriteit. Seksueel geweld wordt dus beschouwd als strafbaar gedrag, waarbij er weinig aandacht is voor de gevolgen van zoiets aankaarten.

3. Gegenderde perspectieven: vrouwen hebben agency, mannen zijn objecten
Deze meisjesbladen zijn overwegend geschreven vanuit het perspectief van meisjes, maar toch spreekt er soms een mannenstem. Als mannen besproken worden, worden zij geobjectificeerd met een female gaze. Artikelen beginnen zelden met belangstelling voor het karakter of de verdiensten van een man. Wanneer vrouwen besproken worden, is dat wel zo. Haar uiterlijk is dan altijd secundair in de bespreking.

Als het gaat over de sociale omgang tussen mannen en vrouwen is er meer gelijkwaardigheid. Zo wordt bijvoorbeeld gesteld dat ook mannen zenuwachtig zijn voor een date. Er is een nadruk op open communicatie. Toch zitten er nog steeds traditionele denkbeelden in de bladen, zoals de boodschap dat mannen het voortouw moeten nemen in een relatie en dat vrouwen verantwoordelijk zijn voor de emotionele kant (verras je partner, houd je emoties onder controle en let op de zijne – nooit een vakantie boeken als hij chagrijnig is!).

Mannen worden soms om hun mening gevraagd, waarbij het meestal gaat om relaties of het vrouwelijk lichaam. In deze artikelen worden vrouwen wél geobjectificeerd.

4. Vrouwelijke empowerment
De vrouwelijke lezer wordt aangemoedigd om onafhankelijk en ambitieus te zijn, in zichzelf te geloven, gedisciplineerd te zijn, hard te werken en keuzes te maken die goed voor haar zijn. Er is veel aandacht voor het versterken van zelfvertrouwen en het bestrijden van onzekerheid (iedereen heeft daar last van!). Volg je dromen, wees niet bang om fouten te maken!

Daarbij merken de auteurs op dat de rolmodellen die de bladen presenteren allemaal in de entertainmentsector werken (actrices, YouTubers, modeontwerpers, modellen) en dat bij het uitblijven van succes, de schuld bij het individu zelf ligt. Er is nauwelijks aandacht voor structurele ongelijkheden in de samenleving.

5. Reflexiviteit
Tot slot benadrukken de bladen reflexiviteit, in de vorm van quizjes, horoscopen en manieren om naar je eigen gedrag of uiterlijk te kijken.

Implicaties
De auteurs concluderen dat postfeminisme een belangrijke plek inneemt in de onderzochte bladen. Met postfeminisme bedoelen zij een mengeling van feminisme en anti-feminisme. Het is een label dat mediawetenschappers op uitingen van populaire cultuur plakken, met als duidelijkste voorbeeld Bridget Jones: een vrouw die wel zelfstandig in een grote stad woont, maar geplaagd wordt door onzekerheden over uiterlijk en de liefde. Postfeminisme vermengt argumenten over keuze, onafhankelijkheid en agency met consumentarisme. Daarnaast is postfeminisme een label dat tegenstrijdigheden benadrukt:

“A complex palette of messages is communicated towards girls about what it means to be a girl or woman in contemporary society, which makes their individual processes of negotiating femininity terribly complex” (p. 36).

Dat balanceren van tegenstrijdige normen is ook een van de conclusies van mijn proefschrift naar meisjescultuur (2008). Dit inzicht sluit bovendien aan bij wat we weten uit deze lange traditie van onderzoek naar meisjes- en vrouwenbladen: die staan al heel lang bol van de tegenstrijdige boodschappen. Genderidentiteit is een ingewikkeld proces. Tijdschriften lijken je te willen helpen in het vinden van je beste ik, maar in plaats van daarin te slagen, weerspiegelen ze juist hoe ingewikkeld dat is.