Deze post verscheen eerder op dieponderzoek.nl.

Via een tweet van het Podcastnetwerk stuitte ik op een artikel van Emma Berquist over true crime-podcasts en onterechte gevoelens van onveiligheid: “it’s time to admit that true crime has rotted our brains”. Ze betoogt dat het luisteren naar zulke podcasts vrouwen onnodig paranoïde maakt, terwijl in werkelijkheid de wereld steeds juist veiliger wordt. Berquist stelt daarom dat misdaadverhalen een “fundamentally conservative way of looking at the world” zijn die rechtsconservatieven in de hand speelt.

Cultivatietheorie
Het betoog van Berquist richt zich op podcasts, een relatief nieuw medium, en is daarmee een mooi recent voorbeeld van klassieke cultivatietheorie. De Hongaars-Amerikaanse communicatiewetenschapper George Gerbner veronderstelde in de jaren 60 dat televisie zorgde voor systematische blootstelling aan een selectief beeld van de maatschappij en dat dit een effect heeft op de opvattingen van de mensen. Dit werkt cumulatief: hoe meer je kijkt, hoe sterker het effect.

Gerbners cultivatietheorie is uitvoerig empirisch onderzocht. Dat gaat in twee stappen: eerst wordt er inhoudsanalyse gedaan. In het geval van Berquist zou dit zijn: onderzoeken hoe groot het aandeel true crime in podcasts is en welke boodschappen over misdaad deze podcasts meegeven. Daarop volgt surveyonderzoek om de opvattingen van luisteraars te meten (hoe onveilig voelen zij zich), en die vervolgens af te zetten tegen empirische indicatoren, in dit geval cijfers over veiligheid.

Onbewezen
Cultivatie-onderzoek is heel populair geweest binnen de communicatiewetenschap, vooral in de VS. Het gaat dan bijvoorbeeld om onderzoek naar advocaten op televisie. Die zijn er veel meer dan in werkelijkheid, en je kunt heel makkelijk aan mensen vragen wat zij denken dat het aandeel advocaten is.

Al in de jaren 80 lieten overzichtsstudies zien dat het vermoede cultivatie-effect nooit overtuigend is aangetoond, omdat het niet duidelijk is welke richting het verband opgaat. Ja, televisie kan ervoor zorgen dat je op een bepaalde manier naar de wereld gaat kijken, maar het kan ook zijn dat jouw opvatting over de wereld je kijkgedrag stuurt. In het geval van Berquist: als je als vrouw bang bent voor engerds op straat, kies je wellicht voor podcasts over engerds op straat.

Daarnaast is een belangrijk kritiekpunt op cultivatietheorie dat je de invloed van cultivatie via een bepaald medium niet kunt isoleren van bredere socialisatie. De werkelijkheid is simpelweg te complex om zulke directe effecten vast te stellen.

Effecten van truecrime
Het is goed om na te denken over onze obsessie met misdaad. Daarbij is het belangrijk om te weten dat dit geen recent fenomeen is: in de negentiende eeuw was het Parijse lijkenhuis een topattractie omdat mensen de lijken wilden zien waarover ze in de krant lazen. Denk ook aan Jack the Ripper.

True crime is een aantrekkelijk genre, vooral onder witte luisteraars, en dat is interessant voor adverteerders. Maar als we één ding geleerd moeten hebben van De Deventer Mediazaak is dat true crime draait om echte mensen wiens levens volledig op de kop gezet kunnen worden door een leger aan amateurspeurders. De effecten daarvan zijn heel echt en tastbaar.