De huidige evoluties in deze pandemie zetten soms de zaken behoorlijk op scherp in het publieke debat en op sociale media. Al dan niet vaccineren, ventilatie, 3G, 2G,… en dan spreek ik maar niet over 5G.

Toen Paul, Casper en ikzelf aan onze mytheboeken schreven, wisten we heel goed wat de confirmation bias is. Dit is de denkfout waarbij je de neiging hebt om meer aandacht en waarde te hechten aan informatie die jouw eigen ideeën, overtuigingen of hypotheses bevestigt. Daarom deden we en doen we aan hypercorrectie bij onze speurtochten. Voor de dingen waar we zelf veel waarde aan hechten, waren we en zijn we kritischer. We zijn bijvoorbeeld alledrie nogal bezeten door muziek, dus toen we transfer onderzochten van muziek op bijvoorbeeld rekenen waren we zeer beducht dat we hier niet in de fout zouden gaan. Lees ook nog maar eens het hoofdstuk over zelfontdekkend leren en zie hoe genuanceerd het is.

Het is wellicht een meer wetenschappelijke benadering van denken, maar het kan echt wel helpen om de waan van de dag, of nog beter, ook je eigen waan te overstijgen. Het is niet zonder gevaar. Ik zag het voorbije weekend ook een wetenschapsjournaliste afgebrand worden omdat ze zichzelf de vraag stelde of bepaalde complotdenkers niet ook een punt hebben. Als gedachte-oefening kan dit zeer gezond zijn, maar het werd maar matig geapprecieerd.

Mensen die deze blog en mijn werk volgen, weten dat ik vaak in de clinch gelegen heb met Maurice de Hond, maar eerlijk is eerlijk: hij was er zeer vroeg bij om het over aerosolen te hebben. Dat maakt dan weer niet dat al de rest van wat hij beweert automatisch klopt. Ik wil niet zeggen dat de opiniepeiler een kapotte klok is, maar weet dat zelfs een kapotte klok twee maal per dag het juiste uur aangeeft.

Het klopt, het is makkelijker om iets weg te zetten als het niet in je visie past, zelfs al komt het van een wetenschapper of van een team van wetenschappers.

Handige trucs zijn dan:

• Was de steekproef wel groot genoeg?
• Is er wel een causaal verband?
• Is het gerepliceerd?
• Wat zeggen andere wetenschappers?
• Wie betaalde het onderzoek?
• Is het peer reviewed?
• …

Dit zijn prima vragen om te stellen bij elk onderzoek dat je leest. Maar doe het dan bij elk onderzoek dat je leest, niet enkel die onderzoeken waarvan de resultaten je niet bevallen.

Het klinkt en is wellicht naïef, maar stel je eens voor dat er meer mensen een meer zelfkritische aanpak zouden volgen. Of dat we het ook bij politici zouden gaan appreciëren als ze hun mening herzien.  Politici kunnen namelijk nogal beducht zijn voor veranderingen van standpunt, want zelden krijgen ze daarbij complimenten van de eigen achterban, laat staan van commentatoren die het dan kunnen hebben over bijvoorbeeld ‘gezwalp’.

Aan de andere kant: enkel een idioot verandert toch nooit van mening?