De voorbije week kreeg ik een vraag via mail van iemand van een belangenorganisatie die me vroeg of hij niet regelmatig met me samen kon zitten om zo een directe lijn te hebben met een BP, een bekende pedagoog (zijn woorden). Ik weet niet wat me het meest ongemakkelijk maakte, die BP of de vraag of hij me regelmatig zou mogen beïnvloeden, iets wat in zijn ogen een win-win zou opleveren. In een vervolgmail gaf de man aan dat hij wellicht ondertussen meer activist dan wetenschapper was geworden.

Later in de week las ik dit stuk van Elma Drayer in de Volkskrant over Roos Vonk die volgens de columniste geen wetenschapper is maar… een activiste. Op Twitter las ik vervolgens ook de nodige commentaren heen en weer.

Het is iets dat me al langer bezighoudt en ik heb eerder de keuze gemaakt om vooral duiding te geven en te pogen – in de mate van dat kan – objectiviteit na te streven. Voor mij is dit een tegenpool van activisme, al besef ik dat objectiviteit onmogelijk is. Iemand merkte terecht op dat het fout is om kennis te vergaren en daar dan niks mee te doen. Dit klopt, maar dat is dan mijn keuze om te doen: kennis verder verspreiden.

Activisme en wetenschap hoeven echter geen tegenpolen te zijn, voor alle duidelijkheid. Meer nog: het kan een mooie motor zijn voor waarom je onderzoek doet en je aandacht mee richten. Maar zeker dat laatste maak volgens mij activisme net ook voor wetenschappers extra moeilijk. Los van het feit dat je uitspraken – zelfs al is het gewoon je mening – meer kracht kunnen hebben, ‘want de wetenschapper zegt’. Dit zorgt voor een enorme verantwoordelijkheid. Maar er zijn ook meer subtielere uitdagingen. Je moet je constant blijven afvragen of je je wel laat leiden door de data en analyses die je doet, of dat je bril vertroebeld wordt door je overtuiging. Het is een goed punt dat de meeste onderzoeken vandaag niet meer individueel gedaan worden, maar groepsovertuigingen bestaan zeer zeker ook in wetenschappelijke kringen waardoor de correctie van samenwerken en peer review niet altijd even optimaal werkt. Het is volgens mij ook dergelijke groepsovertuiging die er mee voor zorgde dat bijvoorbeeld Roos Vonk niet zag hoe Stapel de wereld aan het belazeren was. De resultaten pasten te goed in haar visie?

Terwijl ik stuk schrijf, besef ik door het vele schaven en veranderen aan deze tekst dat ik er zelf nog lang niet uit ben. Ik merk dat ik me zelf erger aan te veel activisme bij wetenschappers, maar dat ik tegelijk zie hoe het energie kan geven. Oja, ik ben niet ingegaan op de vraag in de mail om samen te zitten en ik blijf me hoogstens een BBP noemen (een beetje bekende pedagoog 😉 ).