Het recente onderzoek van Herman van de Werfhorst verkent de invloed van educatieve expansie op intergenerationele mobiliteit in 40 landen. Met educatieve expansie wordt de toename bedoeld van het aandeel mensen dat hogere onderwijsniveaus bereikt in een samenleving. Dit proces omvat een bredere toegang tot onderwijs en een groei in de deelname aan middelbaar en hoger onderwijs over verschillende generaties. Het wordt vaak aangedreven door beleidsmaatregelen zoals een verhoogde leerplichtleeftijd, verbeterde toegang tot middelbare en tertiaire opleidingen, en een grotere beschikbaarheid van onderwijsfaciliteiten.

Met behulp van gegevens uit verschillende landen en cohorten laat het onderzoek zien dat educatieve expansie bijdraagt aan een afname van de sociaaleconomische persistentie tussen generaties. Dit betekent dat bepaalde aspecten van de status van ouders, zoals hun beroep, inkomen, opleidingsniveau of sociale klasse, minder doorwerken in de levensomstandigheden en kansen van hun kinderen. Een hoge mate van persistentie wijst op een samenleving waar sociale mobiliteit beperkt is en waar de status van ouders sterk bepaalt waar hun kinderen terechtkomen. In het artikel wordt deze persistentie geanalyseerd door te kijken naar de relaties tussen drie factoren: de afkomst van iemand (origine), de opleiding die iemand behaalt (educatie) en de uiteindelijke sociaaleconomische positie (bestemming).

Dit betekent dus dat mensen meer kans krijgen om, onafhankelijk van hun achtergrond, betere sociaaleconomische posities te bereiken. Een opvallende bevinding is dat deze vooruitgang niet volledig wordt tegengewerkt door elitefamilies die hun status proberen te behouden via andere wegen, zoals exclusieve onderwijsprogramma’s of dure instellingen.

Interessant genoeg wijst het onderzoek erop dat de directe voordelen die een hogere opleiding biedt, sterker doorwerken bij mensen uit minder bevoorrechte milieus. Dit betekent dat educatie daadwerkelijk kan dienen als een gelijkmakende kracht, ondanks zorgen over de “effectieve onderhouding” van ongelijkheid, waarbij elites binnen een bepaald opleidingsniveau alsnog de beste kansen weten te behouden.

Wat maakt dit onderzoek relevant? Het werpt een genuanceerd licht op de rol van onderwijs in sociale mobiliteit en toont aan dat beleid gericht op uitbreiding van toegang tot onderwijs, zoals verhoogde leerplichtleeftijden of latere selectie in het schoolsysteem, reële impact kan hebben. Tegelijkertijd blijven er nuances: niet elk land of elke historische periode toont dezelfde trends, en in sommige contexten kan uitbreiding zelfs gepaard gaan met versterkte ongelijkheid.

De kernboodschap is echter positief: onderwijs is, ondanks kritiek, nog steeds een van de meest krachtige instrumenten om ongelijkheid te verminderen. Deze bevindingen geven reden tot optimisme, vooral voor beleidsmakers die streven naar meer gelijkheid in kansen en uitkomsten. Het is een herinnering dat structurele veranderingen, mits goed doordacht, de potentie hebben om een duurzamere en eerlijkere samenleving te creëren.

Abstract van het onderzoek:

In the face of continued socioeconomic inheritance, the belief that the simple expansion of educational opportunities will create meritocratic societies has been met with skepticism. It is well documented that within expanding educational systems, class-advantaged families attempt to secure further advantages for their offspring. Conversely, for many, the modernist belief that educational expansion is a means to achieving a fairer society remains compelling. Studying trends in intergenerational occupational mobility in 40 countries from four continents, I examine whether educational expansion enhances occupational mobility, and whether such trends are counteracted by heightened persistence between social origin and destination within education groups. The results indicate that educational expansion over time, and the policies supporting it, are linked to improved intergenerational occupational mobility. Furthermore, this increased mobility through expanded educational opportunities is not negated by a strengthening of within-education elite persistence in occupational status, suggesting that occupational mobility patterns can genuinely change through educational expansion. The modernist ideology around educational expansion as a driver of social mobility may warrant renewed attention.