Wie met schoolleiders of starters praat, hoort hetzelfde verhaal terugkomen. In Vlaanderen is het bijna een traditie geworden dat de minst ervaren leerkracht net die klas krijgt waar de ervaren collega’s even diep adem voor halen. De groep met veel zorgnoden, veel dynamiek of veel wisselende factoren. Iedereen weet dat dit gebeurt. We vinden het vreemd, we vinden het soms onrechtvaardig, maar vooral: we vinden geen manier om eruit te raken.

En precies dat maakt de recente bijdrage van Andreas Schleicher op OECD Education Today zo herkenbaar. Het blijkt namelijk geen lokaal probleem. Over verschillende landen heen geeft TALIS aan dat jonge leerkrachten opvallend vaak in de meest veeleisende klascontexten terechtkomen. Niet omdat ze dat speciaal goed zouden aankunnen, maar omdat het systeem zo gegroeid is. En dat komt wellicht met een behoorlijke kostprijs voor zowel leerlingen als lesgevers.

De eerste jaren in het onderwijs zijn bepalend. Het is de periode waarin je leert hoe je een klas leest, hoe je routines bouwt en hoe je pedagogisch en didactisch stevig wordt. Dat lukt vooral wanneer de omstandigheden je toelaten om te groeien. Zodra een starter meteen in een complexe klas staat, verschuift de focus van leren naar overleven.

Dat heeft gevolgen. Voor de leerkracht zelf, die sneller stress ervaart en meer kans heeft om af te haken. Maar ook voor leerlingen. Zeker in klassen waar stabiliteit en expertise essentieel zijn, maakt het uit wie er voor de groep staat. Jonge leerkrachten hebben talent en enthousiasme, maar missen onvermijdelijk ervaring. En net daar speelt elke fout of onzekerheid dubbel zo hard.

Even over het muurtje kijken….

Schleicher beschrijft dat sommige landen proberen te compenseren met financiële prikkels. Dat helpt soms, maar niet structureel. Interessanter zijn de landen die inzetten op ondersteuning en op een bewust samengestelde mix van starters en ervaren leerkrachten.

Mentoring, teamteaching, kleinere klasgroepen voor starters of minder lesuren in het begin zijn geen luxe. Het zijn randvoorwaarden om het beroep duurzaam te maken. Ook rotatiemodellen, waarbij uitdagende klassen niet jarenlang aan dezelfde collega blijven hangen, zorgen voor een eerlijkere verdeling van expertise.

En wat betekent dit voor Vlaanderen

Het lijkt me goed om het probleem te benoemen voor wat het is: geen kwestie van slechte wil, maar van systeemlogica. Vacatures die niet raken ingevuld. Ervaren teams die al jaren veel dragen. Starters die worden ingezet waar de nood het hoogst is. Dat voelt efficiënt of als de enige oplossing, maar dat is het zelden. Je riskeert vooral om de leerkrachten die je zo hard nodig hebt, terug sneller te verliezen waardoor de problemen blijven.

We weten dat de uitstroom in de eerste jaren behoorljk hoog kan zijn. We weten dat scholen met de grootste zorgnoden het vaakst kampen met tekorten, denk ook aan de documentairereeks eerder dit jaar. En we weten dat leerlingen in kwetsbare situaties net het meest baat hebben bij ervaren en stabiele leerkrachten. Het is dus geen detail in de marge, maar een plaats waar beleid en praktijk elkaar dringend moeten vinden.

Wat zou kunnen helpen

Misschien moeten we opnieuw durven denken in termen van opbouw. Laat starters groeien in haalbare contexten, iets wat ook al de minister suggereerde trouwens. Haar plannen voor een inductiejaar sluiten ook bij een volgende aanbeveling aan: bouw mentoring en coaching structureel in. Geef scholen voldoende ruimte om teams bewust samen te stellen in plaats van telkens brandjes te blussen.

Het klinkt eenvoudig, maar het raakt aan iets fundamenteels. Als we willen dat leerkrachten goed worden en in de job blijven, moeten we hen ook de omstandigheden geven om goed te kunnen worden en te blijven. En als we willen dat leerlingen gelijke kansen hebben, moeten we ervoor zorgen dat de klassen die het meest ervaring nodig hebben, die ervaring ook effectief krijgen.