We kennen al langer het signaliseringsprincipe waarbij aanduiden op een afbeelding de aandacht helpt richten en zo helpt onthouden. Een nieuwe studie van Pilegard en Fiorella heeft nog meer aan dat gebaren in lesgeven een positief effect kunnen hebben op het leren en onthouden van de leerlingen.

Hierbij keken de onderzoekers in twee experimenten naar twee specifiek soorten handgebaren. Ze bekeken zowel ‘structuurgebaren’, waarbij duidelijk gemaakt werd welke van twee groepen besproken werd door naar links of rechts te wijzen, als ook ‘oppervlaktegebaren’ om fysieke eigenschappen te illustreren (vlak, geribbeld,…).

In een experiment kregen de deelnemers een van vier mogelijke video’s te zien waarbij de lesgever geen, een of beide van deze gebaren gebruikte in een les over stoomboten. De structuurgebaren maakten duidelijk of het over oosterse of westerse stoomboten ging. De opppervlaktegebaren gingen over de diepte van de romp van de boot waarbij de handgebaren die diepte van de boten vergeleek. Vervolgens werden via een computertest gekeken welke studenten het meest onthouden hadden, zowel met open (vat de les samen) als gesloten vragen. Vervolgens werden er ook echt diepere inzichtsvragen gesteld om te kijken of de studenten ook verder konden redeneren op basis van wat ze gezien hadden in de video.

Wat bleek? De studenten die de structuurgebaren hadden gezien scoorden significant hoger op die inzichtsopdrachten. Dit wijst er op dat dergelijke gebaren kunnen helpen om een mentaal beeld te krijgen van de lesinhoud. Maar… er waren geen verschillen merkbaar in het herinneren van de leerstof en en oppervlaktegebaren bleken geen verschil te maken.

Vervolgens deden de onderzoekers een tweede experiment waarbij de inhoud een pak complexer was met video’s over aangeboren en niet-aangeboren immuniteit. De resultaten lagen helemaal in lijn van het eerste onderzoek, terwijl er dubbel zoveel nieuwe woorden en inhouden in aan bod kwamen.

De conclusie is dus dat wellicht structuurgebaren een grote hulp kunnen zijn bij het les geven en bijvoorbeeld oppervlakte gebaren weinig verschil maken (dus ook kunnen gebruikt worden).

Tegelijk bedacht ik bij het lezen van dit onderzoek hoe vaak ik zelf al gezegd heb bij observaties van bijvoorbeeld stagelessen dat non-verbale ondersteuning belangrijk is. Ik denk dat veel leraren dit intuïtief al weten en doen.