Je kan er donder op zeggen, dat na het slechte nieuws dinsdag, nu de opiniestukken en posts komen om PISA en de resultaten te relativeren. Deze opinieschrijvers hebben een punt en tegelijk ook weer niet.

Is er veel kritiek mogelijk op PISA? Jazeker. Bijna tien jaar geleden was er een open brief van een heleboel wetenschappers met de vraag om met PISA te stoppen, in deze blogpost maakte ik een overzicht waar ik het mee eens was, en waarom ik toch de brief niet onderschreef.

Zelf vind ik de rankings het minst belangrijke aspect van PISA, een aspect dat vaak meeste aandacht krijgt. Maar als je dezelfde lat herhaaldelijk naast je onderwijs legt, kun je evoluties zien. Dan gaat het niet enkel over de prestaties, maar over veel meer dat door de OESO gemeten wordt. Sociale ongelijkheid is bijvoorbeeld altijd al een behoorlijke focus geweest, en heeft het hele debat in Vlaanderen op dat vlak mee gevoed.

Het is trouwens deprimerend op te merken dat de vele inspanningen die de voorbije twintig jaar gebeurd zijn, weinig veranderingen lijken teweeg te hebben gebracht. Opgelet, ik schrijf bewust ‘lijken’, want het kan evengoed zijn dat de omstandigheden bijvoorbeeld moeilijker geworden zijn, en dat we zonder de maatregelen het nog slechter waren beginnen doen. Hier merk je misschien de belangrijkste beperking van PISA -> je kan en mag PISA nooit geïsoleerd bekijken. Een van mijn grootste frustraties bij en door PISA is dat de edele wetenschapstak van comparatieve pedagogiek nu vaak herleid wordt tot analyses van deze ene tool.

En dan komen we bij het deel waar de critici nu geen punt hebben. Mocht PISA de enige schapenhoeder zijn die wolf roept, dan zouden we ernstige vragen moeten stellen bij de resultaten. Maar dat is niet het geval. PIRLS, TIMSS, internationale vergelijkende testen met een heel andere insteek dan PISA en een heel andere niet-economische achtergrond, toont dezelfde evoluties. Interne peilingtoetsen in Vlaanderen, tonen dezelfde tendens. De cijfers van ongeletterdheid in Nederland tonen dezelfde tendens. Als er al iets op te merken valt op dit vlak, is dat het probleem wellicht een pak groter is dan PISA toont. PISA verengt taalvaardigheid tot begrijpend lezen. Ik keek de intern gemeten resultaten in Vlaanderen en Nederland na voor de andere taalvaardigheden en Houston, we have a problem.

Ook de opmerking die je hier en daar leest, dat onze kinderen dan wel stukken beter zijn ondertussen in Engels, is ten dele waar. Ik werkte ooit mee aan een onderzoek hierover, dat de starttoets Engels heeft geleid. En het klopt: een deel van onze kinderen behaalt de eindtermen Engels van de eerste graad nog voor ze een les Engels gevolgd hebben. Maar… de onderlinge verschillen bleken hier behoorlijk groot. Verder is het een interessante onderzoeksvraag in welke mate begrijpend leesstrategieën wel aanwezig zijn in het  Engels als leerlingen hierop slecht scoren in het Nederlands. Laat staan dat het ons zou ontslaan van ervoor te zorgen dat onze kinderen het kunnen in deze taal.

Dus samengevat: zijn er issues met PISA? Jazeker, net zoals met elk instrument. Ontslaat dat ons van de nodige zorgen? Wel, als je al niet naar de andere elementen wil of kunt kijken die dezelfde trend als PISA tonen, luister dan naar de vele lesgevers die opdoken in de media de voorbije dagen die aangeven dat ze dit wel degelijk ook al wisten: we moeten er echt iets aan doen.