Vorig jaar schreef Larry Cuban verschillende posts over wat wij leerpleinen zouden noemen. Leerpleinen zijn:

…een ruimte in een school waar leerlingen zelfstandig of in groepjes aan opdrachten kunnen werken. (bron)

Leerpleinen kunnen verschillende vormen aannemen. Cuban beschrijft ze als een idee uit de jaren ’60 en ’70 van vorige eeuw met de vraag waar ze gebleven zijn en of ze weg zullen blijven. In feite zijn de leerpleinen ouder, l’école mutuelle’ van enkele eeuwen geleden deelden al verschillende kenmerken van wat we vandaag zien opduiken in scholen. Cuban zelf vermoedt dat ze in de VS terug zullen opduiken door de aandacht voor gepersonaliseerd onderwijs, maar ziet het nog als een randverschijnsel.

Nochtans duiken ze in ons taalgebied al een tijdje op en het is een interessante vraag waarom. Een eerste mogelijke reden merkte ik op de voorbije jaren. Af en toe was ik te gast op conferenties waar architecten spraken. Hier viel me op hoe onder andere – net zoals in het onderwijs – de Scandinavische landen vaak inspiratie boden. Dit loopt parallel met de brede interesse in bijvoorbeeld het Finse onderwijs of de invoering van principes als Kunskapsskolan,… Waarbij in het onderwijs maar traag het inzicht is gegroeid dat we beter gekeken hadden naar wat Finland zoal deed in de jaren tachtig van vorige eeuw, en niet naar het beleid van de voorbije 20 jaar. En het past bij de populaire truc van sprekers om een klaslokaal uit de jaren 30 van vorige eeuw te tonen en vervolgens een huidig klaslokaal om aan te tonen dat onderwijs niets veranderde. Wat dus ironisch is, omdat wat zij voorstaan wellicht dus ouder is.

Een tweede verklaring is dat het wellicht past bij een romantische visie op onderwijs die altijd wel aanwezig zal blijven, en dus ook wel degelijk bij een herdenken weg van klassieke klassen en banken. Wellicht is een derde bron van inspiratie de bedrijfswereld. Onderwijs gaat hier wel vaker leentjebuur spelen, denk maar aan de huidige fixatie op competenties. De parallel met de kantoortuinen met eilanden is snel getrokken. Maar ondertussen weten we dat dergelijke kantoortuinen niet goed zijn voor de productiviteit en net voor minder menselijk contact zorgen. Oh, en bijna iedereen haat ze. Dus… voeren we ze in het onderwijs in? Beetje ironisch dat het dan wel in de lijn ligt met een oude en foute kritiek op onderwijs dat het huidige onderwijs in de Industrialisatie ontstond en zo het onderwijs in dienst stond van de bedrijfswereld.

Maar ook in het onderwijs weten we ondertussen dat dezelfde problemen als in de bedrijfswereld kunnen voorkomen. Moeite met concentreren, last van storende geluiden en dus minder leren. En net als in het onderwijs, zie je dan lapmiddelen opduiken zoals koptelefoons. Maar of dit alle nadelen kan wegwerken, is nog maar de vraag.

De oervorm die ik namelijk net vermeldde, werd in de 19de eeuw vervangen door klassikaal onderwijs omdat men toen al merkte dat het de ongelijkheid in de samenleving vergrootte. Iets dat nu ook weer uit onderzoek blijkt. Bij Hattie blijken leerpleinen gemiddeld zelf geen effect te hebben en dus slechter te scoren dan de .15 die nodig is voor gemiddeld onderwijs. En het zou ook minder goed zijn voor het bewegen van de kinderen. (Lees hier nog meer van Marjolein Zwik)

Ben ik nu volledig tegen leerpleinen? Nee, al blijft de huidige aandacht een stuk een raadsel voor me, alsof we geen lessen uit het verleden geleerd hebben. Gelukkig zie ik ook dat we af en toe wel degelijk bijgeleerd hebben uit het verleden. Sommige nieuwe schoolgebouwen blinken nu uit door flexibiliteit. Je hebt er nog steeds wel degelijk klassen, maar die kunnen flexibel samengevoegd worden als er nood is aan een grotere ruimte.